(Luật Thi hành án hình sự năm 2019 bao gồm 16 chương, 207 điều đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIV, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 14 tháng 6 năm 2019).
Ngay khi Luật thi hành án hình sự năm 2019 có hiệu lực thi hành, dưới sự chỉ đạo của Uỷ ban nhân dân cấp huyện và hướng dẫn của Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện, Uỷ ban nhân dân cấp xã đã tham mưu cấp ủy lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức nghiên cứu, quán triệt Luật và triển khai Chỉ thị số 15/CT-BCA, ngày 29/12/2020 của Bộ trưởng Bộ Công an và Chỉ thị số 12/CT-UBND, ngày 10/6/2015 của UBND tỉnh Quảng Nam và Kế hoạch số 71/KH-UBND, ngày 22/3/2023 về việc tiếp tục triển khai Chỉ thị số 10/CT-UBND, ngày 07/7/2022 của UBND tỉnh Quảng nam về tăng cường chỉ đạo, thực hiện công tác thi hành án hình sự tại cộng đồng một cách nghiêm túc, đúng quy định. Uỷ ban nhân dân cấp xã đã thực hiện cơ bản đúng những nhiệm vụ, quyền hạn của mình theo quy định tại Điều 86 của Luật thi hành án hình sự và các văn bản hướng dẫn của các ngành liên quan, trong đó có việc tổ chức thi hành án phạt tù nhưng được hưởng án treo và cải tạo không giam giữ.
Quang cảnh buổi Lễ công bố Quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện
Ủy ban nhân dân cấp xã đã triển khai thực hiện tốt việc tiếp nhận hồ sơ của các bị án thi hành án treo và cải tạo không giam giữ do Cơ quan Thi hành án hình sự Công an huyện chuyển về; phân công nhiệm vụ cho Công an cấp xã có trách nhiệm trực tiếp tham mưu, đồng thời cũng giao cho cán bộ tư pháp và đề nghị các tổ chức đoàn thể phối hợp với Công an xã trong việc quản lý, giám sát, giáo dục người được hưởng án treo và cải tạo không giam giữ trên địa bàn xã. Sau khi tiếp nhận hồ sơ và người phải thi hành án, Ủy ban nhân dân cấp xã đã tiến hành phân công người trực tiếp giám sát, giáo dục người được hưởng án treo và cải tạo không giam giữ, việc phân công đều bằng quyết định do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã ký. Những người được phân công trực tiếp giám sát, giáo dục các bị án đều đảm bảo tiêu chuẩn theo quy định như có tinh thần trách nhiệm cao, có đạo đức tốt, có uy tín trong cộng đồng dân cư, có khả năng giám sát, giáo dục cảm hóa người chấp hành án... vì vậy đã giám sát, giáo dục rất hiệu quả đối với các bị án, giúp các bị án nhanh chóng tái hòa nhập với cộng đồng và trở thành người công dân có ích cho xã hội. Ủy ban nhân dân cấp xã cũng đã chỉ đạo Công an xã thực hiện việc mở sổ sách để quản lý theo dõi người chấp hành án. Tiến hành việc kiểm kê, điểm danh, kiểm diện định kỳ để kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm khắc những trường hợp cố tình vi phạm, trốn tránh việc chấp hành án. Ủy ban nhân dân cấp xã cũng đã yêu cầu người được hưởng án treo và cải tạo không giam giữ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của mình trong thời gian thử thách, thời gian chấp hành án theo quy định Điều 87, 92 của Luật thi hành án hình sự (như hằng tháng phải báo cáo bằng văn bản với Ủy ban nhân dân cấp xã về tình hình chấp hành nghĩa vụ của mình. Trường hợp vắng mặt theo quy định tại khoản 1 Điều 92 của Luật này thì khi hết thời hạn vắng mặt, người được hưởng án treo phải báo cáo về tình hình chấp hành nghĩa vụ của mình) yêu cầu thực hiện nghĩa vụ công dân, chấp hành nội quy, quy chế nơi cư trú, làm việc tích cực tham gia lao động, học tập chấp hành đầy đủ các hình phạt bổ sung, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại. Khi người được hưởng án treo và cải tạo không giam giữ xin được vắng mặt ở nơi cư trú mà có lý do chính đáng, Uỷ ban nhân dân cấp xã đã giải quyết kịp thời, tạo điều kiện cho những người này đi làm ăn, giải quyết công việc. Đối với những người đã chấp hành xong thời gian thử thách, thời gian chấp hành án, Uỷ ban nhân dân cấp xã đã thiết lập hồ sơ và làm thủ tục bàn giao hồ sơ cho Cơ quan thi hành án hình sự Công an huyện để cấp giấy chứng nhận đã chấp hành xong thời gian thử thách, chấp hành xong án phạt cải tạo không giam giữ theo đúng thời hạn quy định...
Tuy nhiên bên cạnh những mặt tích cực, những kết quả đã đạt được, trong công tác thi hành án treo và cải tạo không giam giữ tại Uỷ ban nhân dân cấp xã vẫn còn một thiếu sót, tồn tại cần tập trung chỉ đạo giải quyết: Công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng đối lúc chưa thường xuyên, quyết liệt. Việc phân công người, tổ chức đoàn thể trực tiếp giám sát, giáo dục người được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ ở một số đơn vị cũng chưa đảm bảo đúng quy định, hiệu quả không cao, vẫn chỉ mang tính hình thức, vẫn để xảy ra tình trạng một số đối tượng đang thi hành cải tạo không giam giữ vi phạm pháp luật. Uỷ ban nhân dân một số xã chưa yêu cầu người được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của mình, có biện pháp giáo dục, phòng ngừa khi người đó có dấu hiệu vi phạm pháp luật và chưa thực hiện tốt việc kiểm điểm đối với những bị án có nhiều vi phạm, trốn tránh nghĩa vụ thi hành án...
Để kịp thời khắc phục những vi phạm, tồn tại trong công tác thi hành án phạt tù cho hưởng án treo và cải tạo không giam giữ, nhằm nâng cao tác dụng hiệu quả giáo dục, răn đe và phòng ngừa tội phạm của công tác thi hành án hình sự đưa công tác này đi vào nề nếp theo đúng các quy định của pháp luật, trong thời gian tới Uỷ ban nhân dân cấp xã trên địa bàn huyện cần thực hiện các giải pháp sau:
Một là, Cấp ủy các xã, thị trấn tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát, nếu cần ban hành nghị quyết chuyên đề trên lĩnh vực này; đồng thời chỉ đạo HĐND, các Ban HĐND xã tăng cường công tác giám sát; Mặt trận đoàn thể giám sát, phản biện và tích cực phối hợp theo dõi, giúp đỡ các đối tượng thi hành án phạt tù cho hưởng án treo tái hào nhập cộng đồng một cách hiệu quả nhất.
Hai là, Uỷ ban nhân dân cấp xã tích cực tham mưu cấp ủy lãnh đạo, chỉ đạo và phải thường xuyên có sự chỉ đạo và tăng cường kiểm tra việc tổ chức, triển khai thực hiện của các bộ phận tham mưu, giúp việc trong công tác thi hành án hình sự, nhất là Công an cấp xã, để đưa công tác thi hành án phạt tù cho hưởng án treo và cải tạo không giam giữ đi vào nề nếp, đúng quy định của pháp luật. Tiếp tục tổ chức nghiên cứu, quán triệt và thực hiện nghiêm túc, đầy đủ các nhiệm vụ, quyền hạn của mình theo quy định của Luật thi hành án hình sự năm 2019 và các văn bản hướng dẫn về công tác thi hành án treo và cải tạo không giam giữ.
Ba là, tham mưu phân phân công tổ chức, cá nhân phối hợp cụ thể hiệu quả trong công tác theo dõi, giúp đỡ các đối tượng thực hiện tốt việc cải tạo, chấp hành tốt các chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, nhất là thực hiện tốt các nhiệm vụ theo Điều 87 của Luật thi hành án hình sự; bên cạnh đó tạo điều kiện để các đối tượng tham gia học nghề để giải quyết việc làm; tiếp cận được các nguồn vốn để phát triển kinh tế gia đình, nhanh chóng tái hòa nhập cộng đồng.
Bốn là, tích cực tham mưu, phối hợp với Viện Kiểm sát, Tòa án nhân dân và Cơ quan thi hành án hình sự Công an huyện trong việc quản lý, giúp đỡ, hỗ trợ các đối tượng trong việc chấp hành án; thường xuyên tập huấn cho các ngành trong việc giáo dục, quản lý các đối tượng chấp hành án không giam giữ, nhằm thực hiện có hiệu quả nhất đối với công tác này, không vi phạm các quy định của pháp luật.
Năm là, Ủy ban nhân dân xã, Công an xã tăng cường quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án tại cộng đồng. Tiến hành việc kiểm kê, điểm danh, kiểm diện định kỳ để kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm khắc những trường hợp cố tình vi phạm, trốn tránh việc chấp hành án. Kịp thời chấn chỉnh và yêu cầu người chấp hành án thực hiện đầy đủ nghĩa vụ theo quy định của pháp luật; xử lý nghiêm khắc những trường hợp cố tình vi phạm, trốn tránh nghĩa vụ thi hành án qua đó nâng cao hiệu quả giáo dục, phòng ngừa tội phạm góp phần giữ gìn trật tự trị an xã hội. Đồng thời biểu dương, động viên và xem xét đề nghị rút ngắn thời gian thử thách, giảm thời hạn chấp hành án cho những người chấp hành án có tiến bộ, lao động học tập tốt, lập công, ...để khuyến khích người chấp hành án tích cực phấn đấu, cải tạo thành người có ích cho xã hội./.
