Phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền địa phương theo hướng: Cấp tỉnh tập trung ban hành cơ chế, chính sách, chiến lược, quy hoạch; cấp cơ sở tổ chức thực hiện chính sách (từ trung ương và tỉnh)

Dự thảo Luật gồm 07 chương, 49 điều (giảm 1 điều so với Luật số 65/2025/QH15, trong đó giữ nguyên 09 điều, bỏ 03 điều (liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp huyện); bổ sung mới 02 điều (do tách quy định nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND tỉnh với thành phố trực thuộc trung ương và của xã với phường để quy định cụ thể hơn nhiệm vụ, quyền hạn của HĐND tại các ĐVHC theo từng lĩnh vực); sửa đổi, bổ sung 35 điều (để phù hợp với việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương 02 cấp))

Theo dự thảo Tờ trình của Bộ Nội vụ nêu rõ, bên cạnh việc kế thừa những quy định còn phù hợp của Luật Tổ chức chính quyền địa phương hiện hành, dự án Luật tập trung sửa đổi, bổ sung 03 nhóm vấn đề sau:

Sửa đổi các quy định liên quan đến việc tổ chức ĐVHC và mô hình chính quyền địa phương 02 cấp: Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung các quy định về tổ chức ĐVHC và mô hình chính quyền địa phương 02 cấp (gồm cấp tỉnh và cấp cơ sở, không tổ chức cấp huyện).

Sửa đổi các quy định liên quan đến việc phân định nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp cơ sở và đẩy mạnh phân quyền, phân cấp giữa Trung ương với địa phương và giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh với chính quyền địa phương cấp cơ sở: Đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cấp cơ sở để thực hiện nhất quán nguyên tắc "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm", nhằm nâng cao năng lực quản trị của cấp cơ sở, tăng cường hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước và thúc đẩy phát triển KT-XH của địa phương, dự thảo Luật cũng quy định căn cứ tình hình thực tiễn, cấp tỉnh đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền các nhiệm vụ, quyền hạn của mình cho cấp cơ sở. Đặc biệt, đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương phường để quản lý và phát triển đô thị, phát triển kinh tế đô thị.

Đồng thời, đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền cho chính quyền địa phương đặc khu tự chủ quản lý nhà nước vùng hải đảo, bảo đảm ứng phó linh hoạt, chủ động với tình huống đột xuất, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia; phát huy lợi thế, tiềm năng kinh tế biển, hội nhập kinh tế quốc tế, bảo đảm thu hút người dân ra sinh sống, bảo vệ và phát triển hải đảo.

Về giải quyết các vấn đề phát sinh liên quan đến việc chuyển đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương từ 03 cấp sang 02 cấp: dự thảo Luật quy định nội dung chuyển tiếp các vấn đề quan trọng, cấp bách để bảo đảm hoạt động chính quyền địa phương diễn ra liên tục, thông suốt... khi chuyển từ mô hình 03 cấp sang 02 cấp. Theo đó, cơ bản trong vòng 2 năm kể từ ngày luật có hiệu lực (1/7/2025), giao Chính phủ ban hành văn bản thuộc thẩm quyền phân định lại nhiệm vụ, quyền hạn chính quyền địa phương, điều chỉnh các quy định liên quan để thống nhất áp dụng trong thời gian chưa sửa đổi, bổ sung các luật, pháp lệnh, nghị quyết, định kỳ báo cáo UBTV Quốc hội. Trường hợp liên quan đến luật, nghị quyết của Quốc hội thì báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. Cùng đó, quy định thời hạn để các cơ quan của chính quyền địa phương cấp huyện phải bàn giao công việc, hồ sơ, tài liệu, tài chính, ngân sách, trụ sở, tài sản, cơ sở vật chất khác có liên quan cho các cơ quan, tổ chức, đơn vị có thẩm quyền (15 ngày); quy định về hiệu lực và thẩm quyền xử lý các văn bản của chính quyền địa phương cấp huyện (sau khi giải thể)… Cũng trong dự thảo Luật này, Bộ Nội vụ đề xuất quy định chấm dứt việc tổ chức mô hình chính quyền đô thị đang thực hiện tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng...